2. February 2014./Sve o medu

Med sa Homolja – RAZVOJ PČELARSTVA U SREDNJEVEKOVNOJ SRBIJI
1907284580083(Tekst objavljen u časopisu Pčelar za januar 1998. godine)

Naši daleki pretci, stari Sloveni su dugo živeli daleko od Sredozemlja, kolevke antičkih država, pa su dugo vremena ostali nepoznati antičkim piscima. Zato je o starim Slovenima i njihovoj prapostojbini sačuvano vrlo malo podataka. Prapostojbina Slovena je između Karpata i reke Dnjepra, na jugu, i Baltičkog mora, na severu, pa do između reke Visle i Odre. U staroj postojbini živeli su u plemenskim zajednicama u prostranoj ravnici sa blagim uzvišenjima. Takvi predeli bili su pogodni za zemljoradnju i stočarstvo. S druge strane, šumoviti, močvarni krajevi, ispresecani rekama, pružali su uslove za lov, ribolov i pčelarstvo.
Postojali su idealni uslovi za uspešno pčelarenje, što su stari Sloveni znali od najstarijih vremena da koriste. Grčki istoričar Herodot, u petom veku pre Hrista, navodi da su Skiti, koji su naseljavali Istočno-evropsku ravnicu i bili u dodiru sa Slovenima, bavili se trgovinom medom i voskom. Sloveni su med koristili ne samo kao hranu već i kao sirovinu za dobijanje omiljenog slovenskog pića medovine.
Iz pradomovine slovenska plemena selila su se na istok, zapad i jug. Tako su nastali Istočni, Zapadni i Južni Sloveni. Naši pretci, Južni Sloveni naselili su Balkansko poluostrvo i Istočne Alpe. Sloveni su više od jednog veka ostali na granici Vizantije, na levoj obali donjeg toka Dunava.
Jedan od najstarijih podataka o prisustvu Slovena u Podunavlju govori i o gajenju pčela na tom području. Te podatke ostavio nam je vizantijski diplomata i istoričar Prisk. Prisk je bio retor i filosof po obrazovanju, a radio je u diplomatskoj službi cara Teodosija II (408-450) a zatim Markijana i Pulherije (450-457). On je bio u poslanstvu cara Teodosija II koje je 448. godine vodilo pregovore sa Hunima, odnosno sa njihovim vođom Atilom, koji je imao prestonicu negde u Banatu, između današnjeg Beograda i Budimpešte. Taj svoj put i zapažanja Prisk je zapisao. Zahvaljujući tome, zna se da ih je slovenski živalj, koji je naseljavao Podunavlje ugostio medom. Umesto vinom Vizantinci su bili posluženi medosom (medovinom). Upotreba medovine u toj oblasti, u kojoj su tada vladali Huni, jasno govori da su Sloveni bili glavni proizvođači meda i medovine, jer reč med nije ni Grčka ni Hunska već slovenska.
Vizantijski car Mavrikije (582-602) zapisao je da su u VI veku Sloveni proizvodili u izobilju žitarice, stoku i da je u njih pčelarstvo veoma razvijeno i da od meda prave napitak – medovinu. Read more

17. January 2014./Sve o medu

PČELINJE SAĆE
Govorimo i pišemo o staništu pčela. U praksi se trudimo da im napravimo što bolje košnice, gladimo ih spolja ne bi li za nas i posetioce bile što lepše. Kada se vratimo sa takvog nečijeg pčelinjaka kažemo da je sve „pod koncem“. Spolja smo videli gladac, a unutra?
To unutra su pokretni ramovi o kojima takođe govorimo koliko su lepi i pedantni. Opet gladac, a u ramu?
E, to smo prepustili proizvođačima satnih osnova, od njih mnogo zavisimo, i mi i pčele. O tome sam pisao i ranije, da pčelar počinje i završava sa ramom. Prvo ima prazan ram u rukama, a na kraju pun ram legla ili meda za vrcanje.

Znači, naš uspeh ili neuspeh zavise od rama, a pčelinji uspeh od kvaliteta satnih osnova. Kako to rešavaju pčele kada žive samostalno bez naše „pomoći“ u prirodnom staništu.
Kada se posle rojenja usele u prirodno stanište, pčele prvo propolišu mesto gde počinju da grade saće. U našim košnicama, kada im dodamo satne osnove one izvlače samo ćelije, ne i njihovo dno.
Pri gradnji saća, pčele grade po svom iskonskom instinktu.
Arhitektura pčelinjeg saća inspirisala je odvajkada pčelare, matematičare, astronome i mnoge druge učene ljude, a kako i ne bi kada to nežno arhitektonsko delo drži i nosi četrdeset puta veću težinu od sopstvene. Idealna konstrukcija pčelinjeg saća u prirodnom staništu sa romboprizmatičnim dnom (slika br. 1) i heksagonalnim oblikom ćelija omogućila je da pčele u njima skladište med i pergu, matica polaže jaja a pčele u toj ćeliji hrane larve, odakle izlaze odrasle pčele. Znači, sav trud i rad vrti se oko ćelije od koje zavisi njihova vitalnost i opstanak. Koje su razlike između saća koje pčele grade u prirodi i satnih osnova koje im mi dodajemo, videćemo iz sledećih primera, a da li to utiče na njihov život, prepuštam slobodnoj proceni čitalaca.

Satne osnove koje dodajemo na izvlačenje pčelama, zavisno od proizvođača, nemaju romboprizmatični izgled dna već je to samo malo ulegnuće (slika br. 2). Oblik će izvući pčele, ali njihovu veličinu određuje proizvođač valjaka.
Za analizu i merenje koristio sam satne osnove kupljene u Nemačkoj, satne osnove „Zlatne pčele“ iz Rače i treće od meni nepoznatog proizvođača.
Satne osnove iz Nemačke i iz „Zlatne pčele“ se ne razlikuju po ničemu, dok su kod satne osnove nepoznatog proizvođača mnogo veći počeci ćelija (slika br. 2).  Read more